MURAT TOKAY -İSTANBUL
Aksiyon 

20 Şubat 2014

2012 Nobel Edebiyat Ödülü'nün sahibi Çinli yazar Mo Yan, Türkiye'ye geldi. Basından kaçan, röportaj vermek istemeyen Yan ile İstanbul gezisinde sohbet ettik. Mo Yan, Nobel konuşmasında sansürü savunduğu iddiasını yalanlıyor ve "Sansür hayatımızın bir gerçeği ama sansürü savunduğum doğru değil." diyor.

2012 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Çinli yazar Mo Yan ile sohbetimiz, "Türkiye'ye gelmekte geç kalmışım." sözleriyle başlıyor. İstanbul'a hayranlığını anlatıyor uzun uzun. "Doğuyla batının muhteşem bir harmonisiyle karşılaştık. Hayallerimizin üzerinde bir şehir çıktı İstanbul." diyor. Mo Yan,  Pasifik ülkerleri ile Sosyal ve İktisadi Dayanışma Derneği (PASİAD) ve Türk-Çin Sanayici ve İşadamları Derneği'nin (TÜÇSİAD) düzenlediği "Çin'den Türkiye'ye 100 Entelektüel" projesi kapsamında Türkiye'ye geldi. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın destek verdiği bu projeyle bugüne kadar 94 entelektüel ağırlandı. Mo Yan, şüphesiz bu projenin en ağır misafiri. Nobel'li yazar bir hafta ülkemizde kalacak. Bu sürede İstanbul'u gezecek. Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik ve Nobel'li yazar Orhan Pamuk ile görüşecek.

    Mo Yan'ın Türkçede yayımlanmış henüz bir eseri var. "Kızıl Darı Tarlaları" adlı romanı geçtiğimiz yıl Can Yayınları'ndan çıktı. Üç kitabının daha Çin devleti tarafından dilimize tercüme edildiğini söylüyor. Çinceden Türkçeye çeviri zahmetli bir iş ve zaman alıyor.

NOBEL'DEN SONRA PEK BİR ŞEY DEĞİŞMEDİ   

Mo Yan mütevazı bir yazar. "Nobel alacağımı ben de beklemiyordum." diyor gülümseyerek ve devam ediyor: "Ödülden sonra beni tanıyan insanların sayısı çoğaldı. Beni arayanlar giderek arttı. Kitaplarım otuza yakın dile çevrildi. Ama hayatımda değişmeyenler daha fazla. Mesela benim kalbim hâlâ değişmedi, aynı yerinde duruyor. Dünyaya bakışım, duygularım değişmeyen şeyler." Yan'ın Çincede yayımlanmış çoğu roman ve uzun hikâye 20 eseri var. Pekin'de yaşıyor. Çin'deki birçok yazar gibi geçimini sadece yazarak sağlamıyor. Kültür örgütlerinde üyelikleri var. Ders veriyor.

    2012 yılında Nobel'i Çinli bir yazar aldığında, edebiyat çevrelerinde bu seçim "sürpriz" olarak değerlendirilmişti. Ödülün en büyük favorisi Japon yazar Haruki Murakami olarak görülüyordu. Nobel jürisine göre ise realizm ile halk masallarını, geçmiş ile çağdaşı birleştirdiği için ödülün sahibi Mo Yan olmuştu. Çinli yazarla ilgili ikinci bir sürpriz de "sansürü" savunduğu yönünde haberlerle yaşanmıştı. Batı ve Türk medyasında çıkan "Mo Yan da sansürcü çıktı" haberlerini hatırlatıp işin aslını sorduk kendisine. "Sansürü savunduğum doğru değil" dedi. "Bir gazeteci, 'Kitapların sansürlenmesi ile alakalı ne düşünüyorsunuz?' diye sormuştu. O soru üzerine ben de hiçbir sansürü kabul edilebilir bulmadığımı ifade etmiştim. Tercüme ile ilgili sorunun olduğunu düşünüyorum. Hiçbir şekilde sansüre desteğim olamaz." Tepki çeken bir cümlesini soru olarak yöneltiyorum: "Sansür havaalanında güvenlik kontrolü kadar gereklidir." sözü size ait değil mi? "Sansür hayatımızın her alanında olan bir şey. Havaalanından çıkarken bizi kontrol etmeleri gibi. Bu gereklidir anlamında değil; var olan bir şeydir anlamında söyledim. Hiçbir sansürü savunmuyorum. Ama bu bir gerçek. Bunun sadece ülkemizin bakış açısıyla alakası yok. Havaalanındaki güvenlik gibi düşünün. Kabullen ya da kabullenme, bu var."

KEŞKE BAŞKA YAZARLARINIZ DA ÇİNCEYE ÇEVRİLSE

Mo Yan "devletçi" olmakla eleştirilse de onun kitaplarının Çin'de yasaklanıp toplatıldığını biliyoruz. "1996 yılında basılan bir kitabım toplatıldı. Ama aradan yedi yıl geçtikten sonra Çin'in hem ekonomik anlamda, hem hoşgörü ve refah seviyelerinin de yükselmesiyle yeniden basılmaya başlandı. Bu Çin'in edebiyata, sansüre karşı bakış açısını da  gösteriyor. Ben de toplumsal sorunları ele aldım eserlerimde. Çok ciddi ağır şekilde eleştirdiğim noktalar oldu. Kitaplarımı açıp okuyabilirsiniz."

    Mo Yan'ın Türk edebiyatı hakkında bildikleri ise Orhan Pamuk ile sınırlı. Orhan Pamuk'tan "dostum" diye bahsediyor ve onun Çin'de sevilen bir yazar olduğunu söylüyor. Çinceye çevrilen "Benim Adım Kırmızı"yı Pamuk daha Nobel ödülü almadan okuduğunu hatırlatıyor. "Mutlaka Orhan Pamuk kadar ünlü ve iyi yazarlarınız vardır. Keşke o yazarların da bizim dilimizde romanları yayınlansa." (Mo Yan röportajının tamamı pazartesi Aksiyon'da)

Eserleri 30 dile çevrildi

Mo Yan, 1955'te Çin'in Shandong eyaletine bağlı Dalan kasabasında doğdu. Kültür Devrimi sırasında 11 yaşındayken okulu bırakıp çiftçi olarak çalıştı. Ardından bir pamuk fabrikasına girdi ve yazmaya başladı. Otuz yıldır yazıyor. Asıl adı Gun Móyè olan yazar, 1984'ten itibaren Çince "sakın konuşma" anlamına gelen Mo Yan adını kullanıyor. Mo Yan'ın roman ve uzun hikâye başta olmak üzere yayımlanmış 20 eseri var. Başlıca romanları arasında, Kurbağa, Bir İlkbahar Gecesinde Yağan Yağmur, Kızıl Darı Tarlaları, Sarımsak Baladı, İçki Cumhuriyeti: Bir Roman bulunuyor. Öyküleri, "Patlamalar ve Diğer Öyküler" ve "Şifu: Bir Kahkaha Uğruna Her Şeyi Yaparsın" adlı derlemelerde toplandı. Nobel'i kazandıktan sonra eserleri 30'a yakın dile çevrildi. Kızıl Darı Tarlaları romanından uyarlanan Hong Gao Liang/Kızıl Darı Tarlaları filmi 1988 yılında Berlin Festivali'nde Altın Ayı ödülünü kazandı. Mo Yan, 2012 Nobel Edebiyat Ödülü'nü alırken Çin'de doğan ve Çin'de yaşamayı sürdüren ilk Çinli Nobel ödüllü yazar oldu.

www.ntvmsnbc.com 11 Ekim. 2012 Perşembe

2012 Nobel Edebiyat Ödülü´nü Çinli yazar Mo Yan kazandı.

Nobel komitesi eserlerindeki "evham verici gerçeklik" nedeniyle Mo Yan´ın ödüle layık görüldüğünü belirtti.

Amerikalı yazar William Faulkner´den esinlendiğini kabul eden, roman ve kısa hikaye yazarı Mo Yan, 1,2 milyon dolar para ödülünün de sahibi oldu.

1955´te dünyaya gelen yazar, gelmiş geçmiş en ünlü Çinli yazar olarak anılıyor. Kariyeri boyunca sansüre maruz kalan Mo Yan´ın eserleri birçok kez korsan yollarla okurlara ulaştı.

1987 yapımı ´Red Sorghum´ adlı filme ilham veren iki romanıyla Avrupa ve ABD´de ünlenen Mo Yan, Franz Kafka ve Joseph Heller´e Çin´in verdiği cevap olarak niteleniyor.

´Engel ve sansür edebi yaratım sürecini kamçılar´
                Sabit Fikir´in haberine göre; Mo Yan, Granta dergisinden John Freeman ile yaptığı röportajda romanlarında yer verdiği güçlü kadınlardan, deyim kullanımları ve sözcük oyunlarından, sansürün bir yazar için ne anlama geldiğinden bahsetmişti Yan. Zaman içinde yazdıklarının temalarının değiştiğine de dikkat çeken yazar, Red Sorghum romanını yazdığında 30 yaşına bile gelmemiş olduğunu, bu nedenle geçmişine baktığında daha duygusal davrandığını, oysa 40´lı yaşlarında yazdığı Life and Death Are Wearing Me Off romanında önceden hissettiği duygusallığın, yerini daha mantıklı bir düşünce yapısına bıraktığını söylemişti.

Anavatanı Çin´in geliştiğini ve ilerlediğini, ancak bu esnada ahlaki değerlerdeki çöküşü ve doğaya verilen zararın da arttığını söylediği röportajda, son 30 yıldır ülkesinin geçirdiği değişimleri kitaplarında yazdığını ve edebiyatın önündeki engellerin ve sansürün edebi yaratım sürecini kamçıladığını da belirtmişti.

Çinliler Mo Yan hakkında ne düşünüyor? 
                Offbeatchina.com sitesinin görüşüne göre, Nobel Edebiyat Ödülü Çinliler için adeta bir takıntı haline gelmiş durumdaydı. Nobel´i ülkelerinden birinin mutlaka almasını istiyorlardı; ancak buna rağmen, Mo Yan´ın Nobel alma olasılığına karşı, negatif görüş bildiriyorlardı.

Mo Yan´ın Çin´de, hiç yoksa çok tartışmalı bir figür olduğu çok açık. Kendisi, ülkesinde yasaklı bir yazar. Ancak, öte yandan, baskıcı tutumuyla bilinen Çin aleyhinde tek bir kelime etmişliğini bile bulmak mümkün değil.

SabitFikir olarak, halk onu sevmiyor desek, abartmış olmayız herhalde. Nobel´i alma olasılığı kulaktan kulağa konuşulmaya başlandığında, internet üzerinden yapılan oylamalarda Çinlilerin çok büyük kısmı kendisine karşı oy kullandı. Hatta Nobel´i kazandıktan hemen dakikalar sonra Çin´den yayın yapan İngilizce kaynaklar, kendisinin Nobel´i almak için yeterli olup olmadığını tartışmaya ve elbette sonunda negatif görüş bildirmeye başladılar.

Oysa, söylediğimiz gibi, Mo Yan, Çin´e karşı hiçbir zaman hiçbir kötü söz etmedi. Weibo.com´un aktardığına göre, bir seferinde "Çin´de romancılar üzerinde hiçbir sansür ve baskı bulunmadığını" dahi açıklamıştı.

Frankfurt Kitap Fuarı´nda Çin´in konuk ülke olduğu sene, Mo Yan´ın muhalif yazarlar Dai Qing ve Bei Ling´in yanına oturmayı reddetmişliği de vardı. Kendisine, Çinli entellektüel ve insan hakları savunucusu Liu Xiaobo´nun 11 yıllık cezası sorulduğunda ise, bu konuyla ilgili çok şey bilmediğini ve söyleyecek hiçbir şeyi olmadığını belirtmişti.

Mo Yan, ayrıca Çin Komünist Partisi´nin (ÇKP) ve Çin Halk Cumhuriyeti´nin kurucusu Mao´nun 1942 yılında yaptığı ve Çin´de kültür ve sanatın nasıl olması gerektiğine dair görüşlerini bildirdiği ünlü Yan´an konuşmalarını elyazısı ile kağıda aktarmış ve bu tavrı "Bir ´diktatör´ün konuşmasını bu şekilde kopyalaması özgürlükçü biri olmadığını gösterir" yaklaşımıyla eleştirilmişti.

Geçen yılki Nobel Edebiyat Ödülü´nü İsveçli şair Tomas Transtromer kazanmıştı.